O inverno

Como desexou o inverno. Someteu o corazón a fría disciplina, coa exactitude da folerpa de neve. E rodeou a súa casa de redes de arame e muros impasables, para que ninguén a rompese con maldicións, puños, ameazas... nin con amor tampouco.

O texto é unha mala versión prosificada dun poema de Sylvia Plath

A imaxe é a "Paisaxe de neve" de Cuno Amiet

O que sei sobre o amor, as rancheras e os rusos.

Escoitar un disco de rancheras é, para min, máis ou menos o mesmo que bailar unha canción de Marisol no Tarasca. Concretamente en dous aspectos: ambas forman parte dese tipo de cousas que xa fixen máis do que fago na actualidade, e tamén ambas non deixan de ser brincadeiras coas que se xoga en maior medida por diversión que por devoción.

As letras das rancheras—díxeno hai pouco mais pénsoo desde sempre— teñen moito que ver coas historias de amor dos novelistas rusos. Ese punto arrebolado, de amor tan para sempre e tan imposible, esa paixón indómita que cando non acaba mal é porque acaba peor. En definitiva, ese conto turbulento que nos contaron. Porque o máis falso e daniño de todo o que nos aprenderon sobre o amor, chegounos pola vea da literatura e das rancheras a partes iguais. Se non, comparen este "Vámonos" glorioso de José Alfredo Jiménez coa Anna Karenina de Tólstoi. A mesma historia.

Retrúcame un colega que, sendo eu como son, non entende que teña un disco de rancheras nalgún lugar do meu coche cando non hai nada máis machista que a letra dunha ranchera. Ben. En primeiro lugar, hai discos moito peores ca ese no meu coche e ninguén dixo nada, nin sequera daquel que leva por título "disco de varios para cortar as veas", e que ten, entre outras moitas cancións deprimentes, unha versión en directo de "Sin tu latido" de Aute que se repite tres veces nas pistas 5, 6 e 7. En segundo lugar, pregúntome eu, que estou de acordo no feito innegable de que as letras rancheras son o máis machista do mundo, porque é algo obvio, se é que Anna karenina é un paradigma da liberación feminina ou que. Claro que me dirán todo iso do contexto e todo iso outro que opinan os filólogos sobre o personaxe feminino e Anna Karenina que a min me importa máis ben nada, porque non fai falta que ninguén me salve á Karenina, que é unha novela que devociono desde que teño criterio, aínda que nin remotamente se me ocorra pensar que o de Anna e Vronsky é un modelo de amor desexable para ningún ser humano nin, se me apuran, tampouco literario na contemporaneidade.

Ao que ía é a que non me parece inconfesable ter un disco de rancheras no coche como non mo parece bailar a Marisol, a Karina e nin sequera á Isabel Pantoja de Marinero de luces —escoiten, por favor, a versión galega da canción e, se están acompañados, visiten este karaoke para gozo de todos—. Significan tan claramente o que son que non me merecen nin sequera unha opinión ao respecto. Ver o lado traxicómico deste tipo de cousas é unha boutade, nada máis. Non se pode tomar todo en serio.

Con todo, a cousa cambia cando non é José Alfredo senón Luis Miguel, David Bisbal, ou cousa peor, gravando hoxe un xite—que dirían Os da Ría— que escoito pola radio ou que vexo nas pantallas dos móbiles dun ou dunha adolescente. Particularmente a min sublevoume hoxe este, de 2008, "La media vuelta", unha ranchera das vellas, si, mais renovada e actualizada na voz e no corpo desta especie de galán musculado de mirada contusa.

                                      

(o vídeo en realidade dura os primeiros catro minutos, pero despois meteron outra paifocada que ben se pode obviar sen cargo de conciencia)

Porque xa non é unha brincadeira, non. O que se fai aquí e renovar para a actualidade (e para a eternidade, a este paso) o modelo de amor romántico machista de sempre —por suposto heterosexual, do outro xa nin falamos— e de roles ben marcados. Non crean que escribín todo isto porque pense que só eu me dou conta do que nos veñen contar as cancións de Luis Miguel, non é iso. E aínda así, non entendo, chámenme inxenua, que exista unha gravación desta canción que ten menos de seis anos, que leva un vídeo delirante, peor que o "Hey, hey, hey", e que haxa persoas capaces de suspirar por Luis Miguel ou polo montón de tipos que coma el hai, todos imbéciles e case todos máis feos que o mexicano, ademais.

É como comparar a Anna Karenina co señor ese italiano que escribe novelas para dicirnos a todos que as mulleres namoramos sempre dun tipo macarra e iletrado quen, despois de permitir que nos fagamos as duras até o primeiro punto de xiro narrativo, haberá de conquistar o noso corazón para a eternidade. Nin Disney.

A letra de "La media vuelta"que, como lles digo, é un clásico recuperado, é un non parar: "Te vas porque yo quiero que te vayas/ a la hora que yo quiera te detengo/ yo sé que mi cariño te hace falta/ porque, quieras o no, yo soy tu dueño". Manda huevos. Xa postos, podía gravar de novo esa de "No me amenaces", que é un chisco menos retrógada e bastante máis simpática.

Mais a Luis Miguel, nas súas cancións, non o deixa nin cristo. E, cando alguén o fai, é porque non sabe o que quere e nunca vai atopar a un tipo coma el. A Bisbal tampouco, claro. Diso vai a historia. Nas cancións de todos estes latin lovers, as mulleres son sempre anxelicais, caprichosas, santas ou putas, as consentidas ou as princesas. Luis Miguel, que naceu no ano 1970, e polo tanto é máis novo que meus pais, mira a cámara e reta a unha muller de pelo rizado con pinta de malvada, a que atope alguén tan macho coma el. Así, de entrada. E se ela o atopa, disque el "da la media vuelta".

Luis Miguel, vai marchando, anda.

Observen tamén o terceiro en discordia que sae no videoclip, un fulano de garavata e gafas redondas (un intelectual, debe ser) que, por suposto, non satisfai á muller de pelo rizado e cruz de prata sobre o peito, incapaz como é nin sequera de dar un bico a dereitas. Precioso todo.

E o problema é que hai quen o cre.

Nas rancheras non se aprende nada sobre o amor, direi. Dos rusos case tampouco, como non sexa a perseverar. Pode ser divertido xogar a que si, con quen se pode xogar, non con quen o toma en serio e do chiste fai unha teoría, claro, e nunca con estes señores de agora que traizoan todo o que ten de divertido e de boutade escoitar os delirios alcohólicos de José Alfredo en comparación coas súas caras desafiantes nos videoclips, cos seus peitos musculados, e coa súa pose de sabelo todo sobre as relacións de parella.

Eu hai moitos anos que saquei a conclusión de que o amor vén sendo algo moi parecido a compartir o tubo de dentífrico, a poder ser con alguén que non o aprete obsesivamente desde abaixo para aproveitalo ao máximo, como nos aprendeu Cortázar. Pero isto último xa é outra historia.